Anthyllis vulneraria: differenze tra le versioni

Contenuto cancellato Contenuto aggiunto
GrouchoBot (discussione | contributi)
m Bot: Aggiungo: et:Harilik koldrohi
FrescoBot (discussione | contributi)
m Bot: numeri di pagina nei template citazione e modifiche minori
 
(44 versioni intermedie di 23 utenti non mostrate)
Riga 1:
{{Tassobox
|nome = Antillide vulneraria
|colore=lightgreen
|statocons =
|nome=Antillide vulneraria
|immagine = Anthyllis vulneraria 002.JPG
|statocons=
|didascalia = ''Anthyllis vulneraria''
|immagine=[[Immagine:Illustration_Anthyllis_vulneraria0.jpg|200px]]
|didascalia=''Anthyllis vulneraria''
<!-- CLASSIFICAZIONE -->
|dominio = [[Eukaryota]]
|regno = [[Plantae]]
|divisione = [[Magnoliophyta]]
|sottoregno=
|classe = [[Magnoliopsida]]
|superdivisione=
|divisioneordine = [[MagnoliophytaFabales]]
|famiglia = [[Fabaceae]]
|sottodivisione=
|genere = [[Anthyllis]]
|superclasse=
|specie = '''A. vulneraria'''
|classe=[[Magnoliopsida]]
<!-- CLASSIFICAZIONE APG IV -->
|sottoclasse=
|FIL?=x
|infraclasse=
|regnoFIL=[[Plantae]]
|superordine=
|ordineclade1=[[FabalesAngiosperme]]
|clade2=[[Mesangiosperme]]
|sottordine=
|clade3=[[Eudicotiledoni]]
|infraordine=
|clade4=[[Eudicotiledoni centrali]]
|superfamiglia=
|famigliaclade5=[[FabaceaeSuperrosidi]]
|clade6=[[Rosidi]]
|sottofamiglia=
|clade7=[[Eurosidi]]
|tribù=
|clade8=[[Fabidi]]
|sottotribù=
|ordineFIL=[[Fabales]]
|genere='''[[Anthyllis]]'''
|famigliaFIL= [[Fabaceae]]
|sottogenere=
|sottofamigliaFIL=[[Faboideae]]
|specie= '''A. vulneraria'''
|tribùFIL=[[Loteae]]
|sottospecie=
|sottotribùFIL=
|genereFIL=[[Anthyllis]]
|specieFIL= '''A. vulneraria'''
<!-- NOMENCLATURA BINOMIALE -->
|biautore = [[Carl von LinnéLinneo|L.]]
|binome = Anthyllis vulneraria
|bidata =[[ 1753]]
<!-- ALTRO -->
|sinonimi =
|nomicomuni = <small>Vulneraria,<br />Trifoglio vulnerario,<br />Trifoglio giallo delle sabbie.<br /></small>
{{de}} ''Echter Wundklee, Tannenklee''<br />
|suddivisione=[[Sottospecie]]
{{fr}} ''Anthylide vulnéraire''<br />
|suddivisione_testo=
{{es}} ''Vulneraria''<br />
[[#Sottospecie|vedi testo]]
{{en}} ''Common kidneyvetch''
|suddivisione = [[Sottospecie]]
|suddivisione_testo =<div align=center>[[#Tassonomia|vedi testo]]</div>
}}
L<nowiki>{{'</nowiki>}}'''antillide vulneraria''' o semplicemente '''vulneraria''' ('''''Anthyllis vulneraria''''' <small>[[Carl von LinnéLinneo|L.]], [[1753]]</small>) è una [[Plantae|pianta]] della [[famiglia (tassonomia)|famiglia]] delle [[Fabaceae|Fabacee]] appartenente alla [[sottofamiglia]] delle [[Faboideae]].<ref name=LPWG2017>{{cita pubblicazione |lingua=en |autore=The Legume Phylogeny Working Group (LPWG) |titolo=A new subfamily classification of the Leguminosae based on a taxonomically comprehensive phylogeny |rivista=Taxon |anno=2017 |volume=66 (1)|pp= 44-77 |url=https://doi.org/10.12705/661.3 }}</ref><ref name=POWO>{{cita web |lingua=en |titolo=Anthyllis vulneraria |sito=Plants of the World Online |editore=Royal Botanic Gardens, Kew |url=https://powo.science.kew.org/taxon/urn:lsid:ipni.org:names:474795-1 |accesso=9 maggio 2023}}</ref>
 
==Descrizione Etimologia ==
L'[[epiteto specifico]] deriva dal [[lingua latina|latino]] ''vulnus'' = ferita, in riferimento all'uso di questa pianta quale rimedio popolare cicatrizzante.
Il [[fusto]] è alto 5-40 cm, semplice o più spesso ramificato con pelosità appressata.<br/>
Le [[foglie]] sono imparipennate, glabre o con peli appressati sparsi sulla faccia superiore e con pelosità sericea e peli appressati sulla faccia inferiore.<br/>
I [[capolino|capolini]] sono di forma sferica con [[fiori]] addensati, di colore giallo.
La fioritura ha luogo tra giugno ed agosto.
 
== Descrizione ==
==Diffusione e [[habitat]]==
[[File:Illustration Anthyllis vulneraria0.jpg|thumb|left|[[Tavola botanica]]]]
È presente in gran parte dell'[[Europa]] e nel [[Nord Africa]]. Predilige le [[prateria mediterranea|praterie aride]] e gli ambienti rupestri, su terreno preferibilmente [[calcare]]o, fino a 3000 m di altitudine.
[[File:Anthyllis vulneraria inflorescence - Niitvälja.jpg|miniatura|Infiorescenza]]
Il [[Fusto (botanica)|fusto]] è alto 5–40&nbsp;cm, semplice o più spesso ramificato con pelosità appressata.
 
Le [[foglie]] sono imparipennate, glabre o con peli appressati sparsi sulla faccia superiore e con pelosità sericea e peli appressati sulla faccia inferiore.
==Sottospecie==
*''A. vulneraria'' subsp. ''alpestris'' (Kit.) Asch. et Gr.
*''A. vulneraria'' subsp. ''baldensis'' (Kerner) Becker
*''A. vulneraria'' subsp. ''busambarensis'' (Lojac.) Pign.
*''A. vulneraria'' subsp. ''carpatica'' (Pant.) Nyman
*''A. vulneraria'' subsp. ''forondae'' (Sennen) Cullen
*''A. vulneraria'' subsp. ''maura'' (Beck) Lindb.
*''A. vulneraria'' subsp. ''polyphylla'' (D.C.) Nyman
*''A. vulneraria'' subsp. ''polyphylla'' (D.C.) Nyman x ''affinis'' Brittinger ex Kerner
*''A. vulneraria'' subsp. ''praepropera'' (Kerner) Bornm.
*''A. vulneraria'' subsp. ''praepropera'' (Kerner) Borm. x ''adriatica'' Beck
*''A. vulneraria'' subsp. ''pulchella'' (Vis.) Bornm.
*''A. vulneraria'' subsp. ''vulneraria''
*''A. vulneraria'' subsp. ''vulnerarioides'' (All.) Arcang.
*''A. vulneraria'' subsp. ''vulnerarioides'' (All.) Arcang. x ''bonjeanii'' Beck
*''A. vulneraria'' subsp. ''weldeniana'' (Rchb.) Cullen
*''A. vulneraria'' subsp. ''weldeniana'' (Rchb.) Cullen x ''tricolor'' Vukot.
*''A. vulneraria'' subsp. ''weldeniana'' (Rchb.) Cullen x ''versicolor'' Sagorski
*''A. vulneraria'' subsp. ''valesiaca'' (Becker) Guyot
 
I [[capolino|capolini]] sono di forma sferica con [[fiori]] addensati, di colore giallo in quasi tutte le sottospecie (in qualcuna tendono al rosso). Il fiore ha la tipica forma irregolare dei fiori delle leguminose (corolla papilionacea). La fioritura ha luogo tra giugno ed agosto.
==Usi==
Il nome specifico deriva dal [[lingua latina|latino]] ''vulnus'' = ferita, in riferimento all'uso di questa pianta quale rimedio popolare cicatrizzante.
 
Il [[frutto]] è un [[legume]].
== Nomi regionali ==
{{Vernacoliere
|Abruzzo =
|Basilicata =
|Calabria =
|Campania = contrerva
|Emilia-Romagna =
|Friuli-Venezia Giulia =
|Lazio =
|Liguria =
|Lombardia =
|Marche =
|Molise =
|Piemonte =
|Puglia =
|Sardegna =
|Sicilia = sudda ri crapi
|Toscana =
|Trentino-Alto Adige =
|Umbria =
|Valle d'Aosta =
|Veneto =
}}
 
== Distribuzione e habitat ==
==Bibliografia==
La vulneraria è spontanea in tutta [[Europa]] dall'[[Islanda]] al [[Mediterraneo]], in [[Asia Minore]] (fino all'[[Iran]]), nel [[Nord Africa]] e in [[Etiopia]]<ref name=POWO/>. È [[naturalizzata]] in diversi stati degli [[Stati Uniti d'America|Stati Uniti]] ([[California]], [[Illinois]], [[Vermont]], [[Wisconsin]])<ref name=POWO/><ref>{{cita web|url=http://plants.usda.gov/java/profile?symbol=ANVU|titolo=Anthyllis vulneraria}}</ref>.
*{{cita libro|autore=Sandro Pignatti |wkautore=Sandro Pignatti |titolo=Flora d'Italia |anno=1982 |editore=Edagricole |città=Bologna |lingua= |id=ISBN 8850624492 |doi = |pagine= }}
 
*{{cita libro||autore=T.G. Tutin, V.H. Heywood et alii|titolo=Flora Europea|editore=Cambridge University Press|anno=1976|id=ISBN 052108489X |doi = |pagine= }}
Predilige le [[prateria mediterranea|praterie aride]] e gli ambienti rupestri, su terreno preferibilmente [[calcare]]o, fino a 3000 m di altitudine.
*{{cita libro|autore=Chiej R|titolo=Encyclopaedia of Medicinal Plants|editore=MacDonald|anno=1984|id= ISBN 0356105415}}
 
== Tassonomia ==
Sono note numerose [[sottospecie]]:<ref name=POWO/>
[[File:Anthyllis vulneraria subsp. iberica.jpg|thumb|''Anthyllis vulneraria iberica'', qui fotografata in Portogallo]]
 
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''vulneraria
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''abyssinica'' <small>(Sagorski) Cullen</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''ajmasiana'' <small>(Pau) Raynaud & Sauvage</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''alpestris'' <small>(Kit.) Asch. & Graebn.</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''argyrophylla'' <small>(Rothm.) Cullen</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''arundana'' <small>(Boiss. & Reut.) H.Lindb.</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''baldensis'' <small>(Sagorski) Pignatti ex Kerguélen</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''balearica'' <small>(Coss. ex Marès & Vigin.) O.Bolòs & Vigo</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''boissieri'' <small>(Sagorski) Bornm.</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''borealis'' <small>(Rouy) Jalas</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''boscii'' <small>Kerguélen</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''bulgarica'' <small>(Sagorski) Cullen</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''busambarensis'' <small>(Akeroyd) Pignatti</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''carpatica'' <small>(Pant.) Nyman</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''colorata'' <small>(Juz.) Tzvelev</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''danica'' <small>Lampinen</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''dertosensis'' <small>(Rothm.) Font Quer</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''fatmae'' <small>Font Quer</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''forondae'' <small>(Sennen) Cullen</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''fruticans'' <small>Emb.</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''gandogeri'' <small>(Sagorski) Maire</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''guyotii'' <small>(Chodat) Grenon</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''hispidissima'' <small>(Sagorski) Cullen</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''iberica'' <small>(W.Becker) Jalas</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''iframensis'' <small>Cullen</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''lapponica'' <small>(Hyl.) Jalas</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''maritima'' <small>(Schweigg. ex K.G.Hagen) Corb.</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''matris-filiae'' <small>Emb. & Maire</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''maura'' <small>(Beck) Maire</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''microcephala'' <small>(Willk.) Benedí</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''multifolia'' <small>(W.Becker) O.Bolòs & Vigo</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''nana'' <small>(Ten.) Tammaro</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''pinidicola'' <small>Cullen</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''polyphylla'' <small>(DC.) Nyman</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''pseudoarundana'' <small>H.Lindb.</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''pulchella'' <small>(Vis.) Bornm.</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''rubriflora'' <small>(DC.) Arcang.</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''saharae'' <small>(Sagorski) Jahand. & Maire</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''subscaposa'' <small>Cullen</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''valesiaca'' <small>(Beck) Guyot</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''variegata'' <small>(Boiss.) Bornm.</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''versicolor'' <small>(Dalla Torre & Sarnth.) Gutermann</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''vitellina'' <small>(Velen.) Kuzmanov</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''vulnerarioides'' <small>(All.) Arcang.</small>
* ''Anthyllis vulneraria'' subsp. ''weldeniana'' <small>(Rchb.) Cullen</small>
 
== Proprietà officinali ==
Nell'antichità, ''Anthyllis vulneraria'' veniva apprezzata come medicamento per le ferite.
 
Trascurata dall'[[erboristeria]] classica, è oggi considerata utile per il suo contenuto di [[saponina|saponine]], [[mucillagine]] e [[acido tannico]] come coadiuvante per vari usi<ref>{{cita web|url=http://www.liberherbarum.com/Minor/IT/Pn0258.htm|titolo=Antillide vulneraria}}</ref><ref>{{cita web|lingua=de|url=http://www.awl.ch/heilpflanzen/anthyllis_vulneraria/index.htm|titolo=Anthyllis vulneraria|accesso=1º gennaio 2020|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20090902123247/http://www.awl.ch/heilpflanzen/anthyllis_vulneraria/index.htm|urlmorto=sì}}</ref>.
 
== Note ==
<references/>
 
== Bibliografia ==
* {{cita libro|autore=Sandro Pignatti |wkautore=Sandro Pignatti |titolo=Flora d'Italia |anno=1982 |editore=Edagricole |città=Bologna |isbn=88-506-2449-2 }}
* {{cita libro||autore=T.G. Tutin, V.H. Heywood et alii|titolo=Flora Europea|editore=Cambridge University Press|anno=1976|isbn=0-521-08489-X}}
* {{cita libro|autore=Chiej R|titolo=Encyclopaedia of Medicinal Plants|editore=MacDonald|anno=1984|isbn=0-356-10541-5}}
 
== Altri progetti ==
{{interprogetto}}
 
== Collegamenti esterni ==
* {{Cita testo|lingua=en|url=http://www.pfaf.org/database/plants.php?Anthyllis+vulneraria|titolo=''Anthyllis vulneraria''|urlarchivio=https://web.archive.org/web/20160303174645/http://www.pfaf.org/database/plants.php?Anthyllis+vulneraria }} nel sito ''Plants For A Future''
 
==Collegamenti esterni==
*{{en}} [http://www.pfaf.org/database/plants.php?Anthyllis+vulneraria ''Anthyllis vulneraria''] nel sito ''Plants For A Future''
{{Portale|botanica}}
 
[[Categoria:FabaceaeLoteae]]
[[Categoria:Specie botaniche]]
[[Categoria:Flora dell'Europa]]
[[Categoria:Taxa classificati da Linneo]]
 
[[ca:Vulnerària]]
[[da:Gul Rundbælg]]
[[de:Echter Wundklee]]
[[en:Anthyllis vulneraria]]
[[es:Anthyllis vulneraria]]
[[et:Harilik koldrohi]]
[[fi:Masmalo]]
[[fr:Anthyllide vulnéraire]]
[[hsb:Wšědny wuwróćenc]]
[[hu:Nyúlszapuka]]
[[nap:Contrerva]]
[[nl:Wondklaver]]
[[no:Rundbelg]]
[[pl:Przelot pospolity]]
[[sk:Bôľhoj lekársky]]
[[sr:Детелина камењарка]]
[[sv:Getväppling]]