Prefetto d'Egitto

funzionario dell'impero romano

Il Prefetto d'Egitto (titolo ufficiale praefectus Alexandreae et Aegypti) era il governatore della provincia romana d'Egitto a partire dal 30 a.C.

Di rango equestre, il prefetto era scelto direttamente dall'imperatore, a cui solo rendeva conto.

La stele trilingue di Philae. 29 a.C. Prima menzione della prefettura d'Egitto

Il suo mandato non aveva limiti temporali e contempalva, unico nella categoria dei governatori equestri (sino alla creazione della provincia di Mesopotamia), l'imperium militiae, ovvero il comando sulle truppe cittadine, le legioni (all'inizio tre, poi dall'età di Adriano una). Il fondamento giuridico della prefettura egiziana fu una legge comiziale che Ottaviano fece promuovere appena rientrato a Roma dopo la vittoria su Marco Antonio nel 30/29 a.C.; in questa legge era contemplato l'imperium di Ottaviano sulla provincia, di cui l'imperium del prefetto ne era diretta derivazione; i poteri del prefetto si basavano sulla similitudo proconsulis, un'analogia con il proconsole: se da una parte ne garantivano i medesimi poteri, dall'altra non ne facevano un magistrato, bensì un sostituto dello stesso, nel qual caso, l'imperatore.

Il prefetto non possedeva, infatti, un imperium proprio (come nel caso dei consoli, del proconsoli, dei pretori, dei propretori), ma un imperium delegato dall'imperatore. Il prefetto d'Egitto perciò non fu mai un agente 'privato' dei Cesari in Egitto, come l'Egitto non fu mai una proprietà privata di Augusto: tale teoria è stata da tempo superata dalla storiografia moderna.

Il prefetto aveva sede in Alessandria d'Egitto, antica capitale dei re Tolomei. Qui aveva sede anche la cancelleria e tutti gli uffici del comando centrale romano nella provincia nilotica. Il prefetto restava in carica sino all'arrivo del successore.

La prefettura d'Egitto era inizialmente considerata la massima carica riservata per un cavaliere, l'apice del fastigium equestre. Già dall'età Giulio-Claudia, però, il prefetto d'Egitto cedette il passo al prefetto del pretorio, il quale, data la vicinanza alla persona dell'imperatore, divenne la prefettura di maggior prestigio. La prefettura rimase la carica concernente il governo d'Egitto (benché ormai con incarichi prettamente civili) anche dopo la riforma di Diocleziano; il suo mandato tuttavia si limitò al Basso-Egitto e al Fayum; il resto del paese fu affidato al praeses.


Lista dei prefetti d'Egitto

Jahre Name
30 v.Chr. – 26 v.Chr. Gaio Cornelio Gallo
26/25 v.Chr. – 25/24 v.Chr. Elio Gallo
25/24 v.Chr. – 22/21 v.Chr. Publio Petronio
22/20 v.Chr. - 14/13 v.Chr. ---
13/12 v. Chr. Publius Rubrius Barbarus
12/11 v.Chr. - 8 v.Chr. ---
7 v.Chr. – 4 v.Chr. Gaius Turranius
2/1 v.Chr. – 3 Publius Octavius
4 - ca.8 ---
9–10 (ca.) Publius Ostorius Scapula
10/11 Gaius Iulius Aquila
11/12 (ca.) Pedo
11/14 Marcus Magius Maximus
14 Aemilius Rectus
15 Lucius Seius Strabo
16 – 31 Gaius Galerius
32 Gaius Vitrasius Pollio
32 Hiberus
32 – 38 Aulus Avillius Flaccus
38 Quintus Naevius Cordus Sutorius Macro
39 – 41 Gaius Vitrasius Pollio II?
41 – 42 Lucius Aemilius Rectus
42/45 Marcus Heius
45 – 47 Gaius Iulius Postumus
47 – 52 Gnaeus Vergilius Capito
54 Lucius Lusius Geta
55 – 59 Tiberius Claudius Balbillus
60 – 62 Lucius Iulius Vestinus
63 – 64 Gaius Caecina Tuscus
66 – 69 Tiberius Iulius Alexander
70 Lucius Peducaeus Colonu
71/72 – 72/73 Tiberius Iulius Lupus
74 Valerius (?) Paulinus
75 – 76 Sept(imius?)
78 – 79 Gaius Aeternius Fronto
79(?) Iulius Ursus
80/81 – 82 Gaius Tettius Africanus Cassianus Priscus
83 Lucius Laberius Maximus
85 – 88 Gaius Septimius Vegetus
89 – 91/92 Marcus Mettius Rufus
92 – 93 Titus Petronius Secundus
93/91 – 94/92 Norbanus
94 – 98 Marcus Iunius Rufus
98 – 100 Gaius Pompeius Planta
100/101 – 103 Gaius Minicius Italus
103 – 107 Gaius Vibius Maximus
107 – 112 Servius Sulpicius Similis
113 – 117 Marcus Rutilius Lupus
117 – 119 Quintus Rammius Martialis
120 – 124 Titus Haterius Nepos
124/126 Petronius Quadratus
126 – 133 Titus Flavius Titianus
133 – 137 Marcus Petronius Mamertinus
137 – 142 Gaius Avidius Heliodorus
142 – 143 Gaius Valerius Eudaemon
144 – 147 Lucius Valerius Proculus
147 – 148 Marcus Petronius Honoratus
150 – 154 Lucius Munatius Felix
155 – 159 Marcus Sempronius Liberalis
159 – 160 Titus Furius Victorinus
161 Lucius Volusius Maecianus
161 Vernasius Facundus
161 (sotto Antonino Pio) Minicius Sanctus
161/162 – 164 Marcus Annius Suriacus
164 – 167 Titus Flavius Titianus
167 – 168 Quintus Baienus Blassianus
168 – 169 Marcus Bassaeus Rufus
170 – 175 Gaius Calvisius Statianus
176 Gaius Caecilius Salvianus
176 – 179 Titus Pactumeius Magnus
179/180 Titus Aius Sanctus
181 Titus Flavius Piso
181 Flavius Crispus
181 – 183 Publius Maenius Flavianus (?)
183 – ca.185 Decimus Veturius Macrinus
185 Titus Longaeus Rufus
185 – 187 Pomponius Faustinianus
188 Aurelius Verianus
188 – 190 Marcus Aurelius Papirius Dionysius
190 Quintus Tineius Demetrius
190 – 192 Claudius Lucilianus
192/193 Larcius Memor
193 – 194 Lucius Mantennius Sabinus
194 – 197 Marcus Ulpius Primianus
197 – 200 Quintus Aemilius Saturninus
200 Alfenus Appolinaris
200 – 203 Quintus Maecius Laetus
203 – 205/206 Claudius Iulianus
206 – 210 Tiberius Claudius Subatianus Aquila
211 (ca.) Tiberius Magnius Felix Crescentillianus
212 – 213 Lucius Baebius Aurelius Iuncinus
215 Marcus Aurelius Septimius Heraclitus
215/216 Aurelius Antinous
216 – 217 Lucius Valerius Datus
217 – 218 Iulius Basilianus
218 – 219 (ca.) Callistianus
219 – 220/221 Geminius Chrestus
222 Lucius Domitius Honoratus
222 – 223 Marcus Aedinius Iulianus
223 (?) Valerius
223 – 224 Marcus Aurelius Epagathus
224 – 225 Tiberius Claudius Herennianus
225 – 230 (ca.) Claudius Claudianus
229/230 – 230 Claudius Masculinus
231/232 – 237 Mevius Honoratianus
237 (ca.) Corellius Galba (?)
239 Lucius Lucrecius Annianus
242 – 245 Aurelius Basileus
245 – 247 Gaius Valerius Firmus
249 – 250 Aurelius Appius Sabinus
250(?) – 252 Faltonius Restitutianus
252/253 Lisennius Proculus
253 Septimius (?)
250 – 255 (ca.) Lucius Titinius Clodianus
253 – 256 (ca.) Zitus Magnius Felix Crescentillianus
256/257 – 261 Lucius Mussius Aemilianus
262 – 263 Aurelius Theodotus
264 – 265 Gaius Claudius Firmus
266 Cussonius I[...]
267 Iuvenius Genialis
269 – 270 Tenagino Probus
271 Iulius Marcellinus
271 – 272/3 Statilius Ammianus
274 – 279 ---
279 – 280 Hadrianius Sallustius
283 Celerinus
283 – 284 Pomponius Ianuarianus
284 – 286 Marcus Aurelius Diogenes
286 Aurelius Mercurius (?)
286 Bellicius Peregrinus
287 – 290 Gaius Valerius Pompeianus
290 – 292 Titius Honoratus
292 – 293 Rupilius Felix
293 - 297 ---
297 Aristius Optatus
298 Aemilius Rusticianus
298 – 299 Aelius Publius
299 – 300 Heraclius
303/311 Apollonius
303 (ca.) Eustratius (?)
303 – 306 Clodius Culcianus
307 Sossianus Hieroclus
308 Valerius Victorinus
308 – 309 Aelius Hyginus
310 (ca.) Titinnius Clodianus
312 Aurelius Ammonius
314 Iulius Iulianus
314 - ca.327 ---
328 (prima del) Aurelius Apion
328 – 329 Septimius Zenius
330 Flavius Magnilianus
331 Florentius
331 – 332 Flavius Hyginus
333 – 335 Paterius
335 – 337 Flavius Philagrius
337(?) – 338 Flavius Antonius Theodorus
338 – 340 Flavius Philagrius II
341 – 343 Longinus
344 Palladius
345 – 352 Nestorius
353 – 354 Sebastianus
355 – 356 Maximus d. Ä.
356 – 357 Cataphronius
357 – 359 Parnassius
357 – ca.359 Pomponius Metrodorus
359 Italicianus
359 – 361 Faustinus
361 – 362 Gerontius
362 – 363 Ecdicius Olympus
364 Hierius
364 Maximus
364 – 366 Flavianus
366–367 Proclianus
367 – 370 Flavius Eutolmius Tatianus
370 – 371 Olympius Palladius
371 – 37 Aelius Palladius
376(?) Publius
379 Bassianus (?)
379 Hadrianus (?)
380 Iulianus
381 – 382(?) Antoninus
382 Palladius
383 Hypatius
384 Optatus
384 – 386 Florentius
386 Paulinus
387 Eusebius
388 Flavius Ulpius Erythrius
388 – 390 Alexander
391 Evagrius
392 (Aprile–Giugno) Hypatius II
392 (Giugno–Agosto) Potamius
393 - 395 ---
396 Remigius
397 Archelaus
398/404 Paulacius
403/404 Pentadius
403/404 Euthalius
405 - 414 ?
415 Orestus
416 - 421 ?
422(?) Callistus
423(?) - 434 ?
435 Cleopater
436 - 442 ?
443(?) Charmosynus
444 - 450 ?
451 Theodorus
453 Florus
457 Nicolaus
458 - 467 ?
468 – 469 Flavius Alexander
470 - 476 ?
475/476 Boethius
477 Anthemius
478/480 (ca.) Theoctistus
482 Theognostus
482 Pergamius
482. ?
482/490 Entrechius
487 Theodorus
487 Arsenius
488 - 515 ?
516 Theodosius
518/523 Flavius Srategius
519 ?
520 Licinius
521 - 526 ?
527 – ? Hephaestus
528(?) - 534 ?
535 – ? Dioscorus
536(?) ?
537 – ? Rhodon
539 – 542 Petrus Marcellinus Felix
542 Liberius
542 – ? Johannes Laxarion
543(?) - 559 ?
560 – ? (ca.) Favorinus
561(?) - 565 ?
566 – ? Justinus / Germanus Gestinius
567(?) - 581 ?
582 – ? Johannes I
585 – ? (ca.) Paulus
588 – ? (ca.) Johannes II
592 – ? (ca.) Constantinus
595 – ? (ca.) Menas
600 – 603 Petrus Gestinius
604 - 605 ?
606 – ? Johannes
614 – ? Niketas
616 - 628 Dominio Persiano
616 – 628 Benjamin
628 – 642 Impero Romano d'Oriente
629 – 640 Anastasius
640 Cers
641 – 642 Theodoros


Bibliografia

  • A. Stein, Die Präfekten von Ägypten in der römischen Kaiserzeit, Berna 1950.
  • G. Bastianini, Lista dei prefetti d'Egitto dal 30a al 299p, “Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik“, 17 (1975), pp. 263-328.
  • G. Bastianini, Lista dei prefetti d'Egitto dal 30a al 299p, "Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik“, 38 (1980), pp. 75-89.
  • G. Geraci, Genesi della provincia romana d'Egitto, Bologna, 1983.
  • G. Geraci, Praefectus Alexandreae et Aegypti: alcune riflessioni, «Simblos» 1 (1995), pp. 159-175.