Classici latini conservati

lista di un progetto Wikimedia

Questa è una lista di classici latini conservati, ossia antiche opere letterarie in lingua latina giunte fino a noi, per diverse vie.

Comprende sia opere integre sia opere incomplete o lacunose, di cui però si conservi un numero rilevante di parti. Le opere sono ripartite in sezioni secondo un ordine cronologico; all'interno delle singole sezioni sono elencate in ordine alfabetico.

Media età repubblicana (III secolo a.C. - circa 78 a.C.)

Tarda età repubblicana (circa 78 a.C. - circa 31 a.C.)

Età augustea (circa 31 a.C. - 14)

Prima età imperiale (14 - 192)

  • Solino - Collectanea rerum memorabilium
  • Terenziano Mauro - De litteris, de syllabis, de metris (incompleto)
  • Tertulliano - Ad martyras
  • Tertulliano - Ad nationes
  • Tertulliano - Ad Scapulam
  • Tertulliano - Ad uxorem
  • Tertulliano - Adversus Hermogenem
  • Tertulliano - Adversus Iudeos
  • Tertulliano - Adversus Marcionem
  • Tertulliano - Adversus Praxean
  • Tertulliano - Adversus Valentinianos
  • Tertulliano - Apologeticum
  • Tertulliano - De anima
  • Tertulliano - De baptismo
  • Tertulliano - De carne Christi
  • Tertulliano - De corona
  • Tertulliano - De cultu feminarum
  • Tertulliano - De exhortatione castitatis
  • Tertulliano - De fuga in persecutione
  • Tertulliano - De idololatria
  • Tertulliano - De ieiunio adversus psychicos
  • Tertulliano - De monogamia
  • Tertulliano - De oratione
  • Tertulliano - De paenitentia
  • Tertulliano - De pallio
  • Tertulliano - De patientia
  • Tertulliano - De praescriptione haereticorum
  • Tertulliano - De pudicitia
  • Tertulliano - De resurrectione mortuorum
  • Tertulliano - De spectaculis
  • Tertulliano - De testimonio animae
  • Tertulliano - De virginibus velandis
  • Tertulliano - Scorpiace
  • Vespa - Iudicium coci et pistoris iudice Vulcano
  • Vittorino di Petovio - Commentarii in Apocalypsim Ioannis
  • Vittorino di Petovio - De fabrica mundi

Tarda età imperiale (circa 270 - fine V secolo)

A

  • Agostino
    • Acta contra Fortunatum Manichaeum
    • Adnotationes in Iob
    • Collatio cum Maximino
    • Confessioni
    • Contra Academicos
    • Contra Adimantum Manichaei discipulum
    • Contra Cresconium grammaticum
    • Contra duas epistulas Pelagianorum
    • Contra epistulam Manichaei quam dicunt fundamenti'
    • Contra epistulam Parmeniani
    • Contra Faustum Manichaeum
    • Contra Iulianum
    • Contra litteras Petiliani
    • Contra Maximinum
    • Contra mendacium
    • Contra secundam Iuliani responsionem
    • Contra sermonem Arrianorum'
    • De actis cum Felice Manichaeo
    • De agone christiano
    • De baptismo contra Donatistas
    • De beata vita
    • De bono coniugali
    • De dono perseverantiae
    • De bono viduitatis
    • De catechizandis rudibus
    • La città di Dio
    • De consensu evangelistarum
    • De correptione et gratia
    • De diversis quaestionibus ad Simplicianum
    • De diversis quaestionibus octoginta tribus
    • De doctrina Christiana
    • De fide rerum quae non videntur
    • De Genesi ad litteram
    • De Genesi contra Manichaeos
    • De Genesi imperfectus liber
    • De gratia Christi et de peccato originali
    • De gratia et libero arbitrio
    • De haeresibus
    • De libero arbitrio
    • De magistro
    • De mendacio
    • De moribus ecclesiae catholicae et de moribus Manichaeorum
    • De musica
    • De natura et gratia
    • De nuptiis et concupiscentia
    • De opere monachorum
    • De ordine
    • De peccatorum meritis et remissione et de baptismo parvulorum
    • De perfectione iustitiae hominis
    • De praedestinatione sanctorum
    • De sancta virginitate
    • De spiritu et littera
    • De Trinitate
    • De utilitate credendi
    • De vera religione
    • Enarrationes in Psalmos
    • Enchiridion ad Laurentium
    • Lettere
    • Post conlationem contra Donatistas
    • Psalmus abecedarius contra partem Donati
    • Retractationes
    • Sermoni
    • Soliloquia
    • Tractatus in Iohannis evangelium
  • Agrezio - De Orthographia et Differentia Sermonis
  • Ambrogio
  • "Ambrosiaster" - Commentarius in epistulas Paulinas
  • "Ambrosiaster" - Quaestiones Veteris et Novi Testamenti
  • Ammiano Marcellino - Rerum gestarum libri XXXI (conservato parzialmente: libri XIV-XXXI)
  • Anonimi del Basso Impero
    • Ad quendam senatorem
    • Altercatio Heracliani laici cum Germinio episcopo Sirmiensi
    • Anonymus in Iob
    • (Pseudo-Paolino) - Appendix Paolini
    • Carmen contra paganos
  • Anonimo - Carmen de rosis nascentibus
    • Collatio Augustini cum Maximino Arrianorum episcopo
    • (Pseudo-Paolino) - De obitu Baebiani
    • De rebus bellicis
    • De Sodoma
    • De trinitate fidei catholicae
    • (Pseudo-Aurelio Vittore) - De viris illustribus
    • Historia Alexandri Magni
    • Historia Apollonii regis Tyrii (traduzione da un originale greco perduto)
    • Itinerarium Alexandri
    • Itinerarium Antonini
    • Itinerarium Hyerosolimitanum
    • Medicina Plinii
    • Opus imperfectum in Matthaeum
    • (Pseudo-Aurelio Vittore) - Origo gentis Romanae
    • Panegirico di Costantino (I)
    • Panegirico di Costantino (II)
    • Panegirico di Costantino (III)
    • Panegirico di Costantino (IV)
    • Panegirico di Costanzo Cloro
    • Panegirico del governatore della Gallia
    • Panegirico di Massimiano (I)
    • Panegirico di Massimiano (II)
    • Panegirico di Massimiano e Costantino
    • Querolus
    • Sermo Arrianorum
    • Traduzione dell'Adversus haereses di Ireneo di Lione (dall'originale greco perduto)
    • Traduzione del Romanzo di Alessandro (dall'originale greco parimenti anonimo)
    • Vita di Antonio
    • Vita diversorum principum et tyrannorum (Historia Augusta) (conservato parzialmente: mancano le prime due vite e quattro vite di imperatori del III secolo; la vita di Valeriano è conservata in parte)
  • Aponio - Expositio in Canticum canticorum
  • Arnobio - Adversus nationes
  • Arnobio il Giovane - Commentarii in Psalmos
  • Arnobio il Giovane - Conflictus Arnobii et Serapionis
  • Arnobio il Giovane - Expositiunculae in Evangelium
  • Arnobio il Giovane - Praedestinatus
  • Arusiano Messio - Exempla elocutionum
  • Aurelio Vittore - De Caesaribus
  • Ausonio
    • Bissula
    • Caesares
    • Cento nuptialis
    • Commemoratio professorum Burdigalensium
    • Eclogarum liber
    • Ephemeris
    • Epigrammi
    • Epistulae
    • Epitaphia
    • Grammaticomastix]]
    • Gratiarum actio]]
    • Griphus ternarii numeri
    • Ludus septem sapientium
    • Mosella
    • Oratio
    • Oratio matutina'
    • Ordo urbium nobilium
    • Parentalia
    • Protrepticus ad nepotem
  • Autori vari - Codex Theodosianus
  • Autori vari - Notitia dignitatum omnium tam civilium tam militarium
  • Aviano - Fabulae
  • Avieno - Aratea (traduzione dei Fenomeni di Arato)
  • Avieno - Descriptio orbis terrae
  • Avieno - Ora maritima (conservato parzialmente)

C

  • Carisio - Ars Grammatica
  • Cipriano Gallo - Heptateucos
  • Claudiano
    • Bellum Gildonicum
    • Bellum Gothicum
    • Carmina minora
    • De consulatu Anicii Olibri et Probini
    • De nuptiis Honori Augusti et Mariae
    • De quarto consulatu Honorii
    • De sexto consulatu Honorii
    • De raptu Proserpinae
    • De tertio consulatu Honorii
    • Epithalamium dictum Palladio et Celerinae
    • Fescennina
    • Gigantomachia (conservato parzialmente)
    • Invectivae in Eutropium
    • Invectivae in Rufinum
    • Laus Serenae
    • Laus Stilichonis
    • Panegyricus dictus Mallio Theodoro consuli
  • Claudiano Mamerto - De statu animae
  • Claudio Mario Vittorio - Alethia
  • Consenzio - De barbarismis et metaplasmis
  • Consenzio - De nomine et verbo
  • Consulto Fortunaziano - Ars rhetorica
  • Cromazio - Omelie sul Vangelo di Matteo
  • Cromazio - Sermones

D

E

F

G

I

L

M

N

O

P

R

S

T

V

Z

Ultimi autori tardoantichi (fine V secolo - fine VI secolo)

  • Gregorio di Tours - De gloria martyrum
  • Gregorio di Tours - De miraculis beati Andreae apostoli
  • Gregorio di Tours - Historia Francorum
  • Gregorio di Tours - In psalterii tractatu
  • Gregorio di Tours - Miracula
  • Gregorio di Tours - Liber in Gloria confessorum
  • Gregorio di Tours - Liber in Gloria martyrum
  • Gregorio di Tours - Passio S. Iuliani martyris
  • Gregorio di Tours - Vitae Patrum
  • Gregorio di Tours - Vita S. Aridii abbatis
  • Gregorio di Tours - Vitae SS. Manilii et Albini
  • Gregorio Magno - Dialoghi
  • Gregorio Magno - Commento al primo Libro dei Re
  • Gregorio Magno - Cura Pastoralis
  • Gregorio Magno - Lettere
  • Gregorio Magno - Moralia in Iob
  • Gregorio Magno - Registrum Gregorii
  • Gregorio Magno - Sermones
  • Isidoro di Siviglia - Allegoriae quaedam Sacrae Scripturae
  • Isidoro di Siviglia - Chronica maior
  • Isidoro di Siviglia - De rerum natura
  • Isidoro di Siviglia - De viris illustribus
  • Isidoro di Siviglia - Differentiae
  • Isidoro di Siviglia - Historia de regibus Gothorum, Vandalorum et Sueborum
  • Isidoro di Siviglia - Historia Gothorum
  • Isidoro di Siviglia - Etymologiae
  • Isidoro di Siviglia - Questiones in Vetus Testamentum'
  • Isidoro di Siviglia - Synonymorum
  • Massimiano - Corpus
  • Prisciano - De accentibus
  • Prisciano - De figuris numerorum
  • Prisciano - De laude imperatoris Anastasii
  • Prisciano - De metriis Terentii
  • Prisciano - De nomine, pronomine et verbo
  • Prisciano - De praeexercitamentis rhetoricis
  • Prisciano - Institutio de arte grammatica
  • Prisciano - Partitiones duodecim versuum Aeneidos
  • Rustico - Contra acephalos disputatio
  • Severino Boezio - Ad Iohannem diaconum utrum Pater et Filius et Spiritus Sanctus de divinitate substantialiter praedicentur
  • Severino Boezio - De consolatione philosophiae
  • Severino Boezio - De geometria
  • Severino Boezio - De hebdomadibus
  • Severino Boezio - De institutione arithmetica
  • Severino Boezio - De institutione musicae
  • Severino Boezio - De interpretatione
  • Severino Boezio - De sancta Trinitate
  • Severino Boezio - Liber contra Eutychen et Nestorium
  • Venanzio Fortunato - Carmina miscellanea
  • Venanzio Fortunato - De excidio Thuringiae
  • Venanzio Fortunato - De vita Sancti Martini
  • Venanzio Fortunato - Vita di Radegonda
  • Vittore Vitense - Historia persecutionis Africanae provinciae temporibus Genserici et Hunerici regum Vandalorum

Bibliografia

  • AA.VV. "La letteratura latina della Cambridge University", trad. italiana di Laura Simonini (due voll.), Mondadori 2007.
  • Gian Biagio Conte - Emilio Pianezzola, Storia e testi della letteratura latina (tre voll.), Le Monnier 1995.
  • William Beare, I Romani a teatro, traduzione di Mario De Nonno, Roma-Bari, Laterza, gennaio 2008 [1986], ISBN 978-88-420-2712-6.
  • Gian Biagio Conte, Nevio, in Letteratura latina - Manuale storico dalle origini alla fine dell'impero romano, 13ª ed., Le Monnier, 2009 [1987], ISBN 88-00-42156-3.
  • Hermann Hagan, Heinrich Keil, Grammatici latini, Teubner 1859
  • Karl Halm, Rhetores latini minores, Teubner 1863
  • Concetto Marchesi, Storia della letteratura latina, 8ª ed., Milano, Principato, ottobre 1986 [1927].
  • Ettore Paratore, Storia della letteratura latina, Firenze, Sansoni, 1979.
  • Luciano Perelli, Storia della letteratura latina, 1969, ISBN 88-395-0255-6, Paravia.
  • Giancarlo Pontiggia, Maria Cristina Grandi, Letteratura latina. Storia e testi, Milano, Principato, marzo 1996, ISBN 978-88-416-2188-2.
  • Benedetto Riposati, Storia della letteratura latina, Milano-Roma-Napoli-Città di Castello, Società Editrice Dante Alighieri, 1965.ISBN non esistente
  • Manlio Simonetti - Emanuela Prinzivalli, Storia della letteratura cristiana antica, Piemme 1999.

Voci correlate

Altri progetti